Nowy zamek

Nowy zamek

Budownictwo nowego kompleksu pałacowego było inicjatywą Augusta II, króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego. Pałac w Grodnie miał stać się rezydencją królewską i miejscem przeprowadzenia generalnych sejmów Rzeczypospolitej, lecz został zbudowany później, za czasów króla Augusta III.

Projekt kompleksu pałacowego opracował Carl Friedrich Pöppelmann, znany saksoński architekt, który służył na dworze Augusta III. Budownictwo trwało z 1737 do 1742 rok.

Korpus główny pałacu przypominał wygląd litery “U” i stwarzał wielki paradny dziedziniec. Sam budynek był proporcjonalny i monumentalny, wykonany w stylu rokoko. Jego elewacje rozdzielały się pilastrami, były ozdobione kartuszami oraz sztukateriami. Malowniczość budynku nasiliło połączenie nasycenia ceglanego koloru dachówki i biało-różowych płaszczyzn elewacji.

Główne wejście prowadziło do wielkiej sali strażnicy, ozdobionej freskowym malowidłem. Z tej sali można było trafić do pokoju gościnnego króla (sala Owalna). Obok mieściły się sala Senatorska i sala Poselska. Wszystkie one były elegancko wykończone kartuszami i freskową imitacją detali architektonicznych. Apartamenty królewskie znajdowały się w prawym skrzydle pałacu, a w lewym – pomieszczenia dla nadwornych, dworzan, warty.

 

Pałac Królewski w Grodnie

 

Cz. Roj, Grodna, 1994

 

 

Paradny dziedziniec zamykały dwa parterowe budynki, w których mieściły się gwardia królewska i pałacowa piekarnia. Między nimi w pierwotnej formie do naszych dni przetrwało ogrodzenie i brama, którą wieńczą rzeźby mitycznych stworzeń (sfinksy, niosące na plecach pulchne putta) oraz słupy ogrodzeń zwieńczone hełmami z wojskowymi atrybutami.
Jako, że pałac był zbudowany naprzeciwko byłej rezydencji króla – Starego zamku, pałac zaczął nazywać się Nowym zamkiem.

Za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w pałacu był przeprowadzony wielki remont pod kierownictwem Giuseppe Sacco, nadwornego architekta z Włoch. Dekoratorem zaś był Szymon Mańkowski. Wnętrza były wykonane w stylu klasycyzmu.

Pierwsze spotkania generalnego sejmu Rzeczypospolitej w tym pałacu odbyły się w 1744 r. W 1793 roku odbył się tu ostatni sejm Rzeczypospolitej, na którym został zatwierdzony jej drugi rozbiór między Rosją i Prusami.
Podczas narodowo-wyzwoleńczego powstania, 30 września 1794 roku, jego kierownik Tadeusz Kościuszko prowadził w grodzieńskim pałacu królewskim spotkanie z liderami oddziałów powstańczych Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Tu w 1795 r. król Stanisław August Poniatowski podpisał akt abdykacji. Państwo zostało ostatecznie podzielone Rosją, Austrią i Prusami. W lutym 1797 roku na rozkaz rosyjskiego imperatora Pawła I, Poniatowski wyjechał z Grodna do Sankt-Petersburga.

Grodzieński pałac królewski był przekazany rosyjskim władzom do dyspozycji administracji wojskowej. Początkowo był tu rozmieszczony kadecki korpus, a później szpital. W połowie XIX wieku w Nowym zamku był przeprowadzony duży remont, podczas którego Sala Senatorska i Sala Poselska były przebudowane na parę pomieszczeń.

Były pałac bardzo ucierpiał w czasie walk o miasto w 1944 roku. Odbudową i dostosowaniem go pod budynek administracyjny kierował architekt Włodzimierz Waraksin.

 

Widok na Nowy Zamek

 

 

W 1991 roku pałac był oddany instytucjom kultury, jego główny korpus i lewe skrzydło były przekazane muzeum. Pomieszczenia zostały odnowione w amfilady sal ekspozycyjnych, a część dostosowana pod magazyny.
Obecnie mieszczą się tu ekspozycje muzealne “Nowy Zamek. Wydarzenia i los”, „Sztuka Sakralna”, „Zachowane drogocenności”, „Uzbrojenie minionych stuleci” oraz “Wspaniały świat natury”. W Sali Senatorskiej odbywają się czasowe wystawy.