Як выглядаў Лепель і яго наваколле ў XIX стагоддзі, якімі апаратамі карысталіся фатографы, як праяўлялі плёнкі і захоўвалі на здымках гісторыю, могуць даведацца наведвальнікі пастаяннай экспазіцыі Лепельскага раённага краязнаўчага музея. Дырэктар установы культуры Ала Стэльмах расказала карэспандэнту БЕЛТА, хто стаяў ля вытокаў фотасправы на Лепельшчыне і колькі ў музеі захоўваецца фотакамер.
Экспазіцыя, прысвечаная фотамастацтву і яго дзеячам, у Лепельскім раённым краязнаўчым музеі – адна з дзвюх, якія існуюць у Беларусі. Яшчэ адна ёсць у Гомелі. “Тут прадстаўлены як копіі фатаграфій, зробленых у XIX-XX стагоддзях, так і фотаапараты – ад першых, што з’явіліся ў Беларусі, да сучасных, усяго ў экспазіцыі прадстаўлена больш за 80 фотакамер”, – расказала Ала Стэльмах і растлумачыла як гэты напрамак развіваўся на Лепельскай зямлі.
Адным з першых фоталетапісцаў гэтага краю лічыцца памешчык Міхаіл Кусцінскі. Ён быў чалавекам адукаваным: скончыў Віленскі дваранскі інстытут, юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, захапляўся археалогіяй. Калі ў яго з’явіўся свой фотаапарат (а каштавала такое абсталяванне ў той час нятанна), Міхаіл Кусцінскі пачаў здымаць пейзажы Лепеля. Усе яго работы, выкананыя да 1865 года, былі прадстаўлены на Усерасійскай этнаграфічнай выставе ў Маскве. На фотаздымках аўтара можна ўбачыць, як выглядалі размешчаныя ў Лепелі шлюзы Бярэзінскай воднай сістэмы, праз якую сплаўлялі лес з вярхоўя Бярэзіны ў Еўропу, супрацоўнікаў, якія працавалі на гэтай штучнай воднай артэрыі, а таксама жыхароў горада і яго выдатныя мясціны.
У пачатку XX стагоддзя на Лепельшчыне фотагісторыю складалі бацька і сын Барыс і Рафаіл Фідэльманы. Яны рабілі прафесійныя здымкі ў сваім атэлье, дзе былі спецыяльна абсталяваны кабінеты для партрэтаў. У аб’ектыў іх фотакамеры трапілі і жыхары, і краявіды горада. Сярод пастаянных кліентаў Фідэльманаў былі і прадстаўнікі савецкай улады. Цяпер у краязнаўчым музеі захоўваюцца копіі работ гэтага сямейнага падраду. Частка тэматычнай выставы ўяўляе сабой “кабінет Фідэльмана” – гэта інсталяцыя, дзе можна зрабіць здымак у старадаўнім інтэр’еры, які імітуе абстаноўку ў атэлье стагадовай даўнасці. Дарэчы, у гэтай фотазоне ёсць сапраўднае крэсла і люстэрка пачатку XX стагоддзя.
Яшчэ адна лакацыя выставы выканана ў выглядзе кватэры фатографа другой паловы XX стагоддзя. Тут і жылы пакой з захаванымі з 1970-1980-х гадоў мэбляй, адзеннем, радыёпрымнікам, нават паркетам, і святая святых фотааматара таго часу – ванная са спецыяльнай апаратурай для праяўкі плёнкі, друку фатаграфій. Кожнаму экспанату ў гэтай зоне па 50-60 гадоў, і ў сукупнасці яны ствараюць вінтажную атмасферу, вяртаючы наведвальнікаў музея, равеснікаў той эпохі, у гады іх юнацтва і маладосці.
Моладзі і школьнікам будзе цікава ўбачыць калекцыю плёначных, лічбавых фотаапаратаў, якія потым змянілі сучасныя гаджэты – смартфоны з убудаванымі фотакамерамі. “Мы пастараліся ўлічыць інтарэсы ўсіх пакаленняў, каб дарослыя ўспомнілі часы плёнкі, а дзеці даведаліся, як адбыўся пераход да лічбы ў фатаграфіі”, – адзначыла Ала Стэльмах.
У экспазіцыйнай зале працуе відэагід, які расказвае пра гісторыю і развіццё фотамастацтва, таму экскурсію тут можна прайсці і самастойна, разглядаючы экспанаты пад гукавое суправаджэнне.
